Co Twój ulubiony gatunek muzyczny mówi o Tobie? Muzyka a osobowość

Dlaczego muzyka, której słuchasz, może zdradzić więcej

Czy powiedzenie „pokaż mi, czego słuchasz, a powiem ci, kim jesteś” ma pokrycie w faktach? Okazuje się, że tak. W ostatnich latach psychologowie z różnych stron świata przeprowadzili liczne badania nad związkiem między gustem muzycznym a cechami osobowości. Nasze muzyczne upodobania mogą zdradzać wiele o naszym charakterze, sposobie bycia, a nawet pewnych zdolnościach intelektualnych. Co więcej, muzyka jest ważnym elementem naszej tożsamości – ludzie często definiują siebie poprzez to, czego słuchają. Nie dziwi więc, że naukowcy, tacy jak Jason Rentfrow z Uniwersytetu Cambridge czy Adrian North z Heriot-Watt University, od lat badają, co ulubiony gatunek muzyczny może o nas powiedzieć. Wyniki są fascynujące: od ekstrawertycznych fanów popu, przez kreatywnych jazzmanów, po spokojnych miłośników klasyki – za preferencjami muzycznymi często idą konkretne cechy osobowości. Ba, odkryto nawet, że dwie pozornie odległe grupy – wielbiciele heavy metalu i muzyki klasycznej – wykazują zaskakująco podobne profile psychologiczne (obydwaj są na przykład ponadprzeciętnie kreatywni, raczej introwertyczni i wyluzowani). Przyjrzyjmy się zatem poszczególnym gatunkom muzycznym i temu, co według badań naukowych mogą one mówić o swoich słuchaczach.

Gatunki muzyczne a cechy osobowości

Pop (muzyka popularna)

Fani muzyki pop często uchodzą za osób towarzyskie i pozytywnie nastawione – i rzeczywiście badania to potwierdzają. Osoby preferujące pop są zazwyczaj ekstrawertyczne, szczere i dość konwencjonalne w swych upodobaniach. Cechuje ich pracowitość i wysokie poczucie własnej wartości, czyli samoocena. Co ciekawe jednak, w porównaniu do miłośników innych stylów, fani popu bywają mniej kreatywni i nieco mniej pewni siebie (częściej odczuwają niepokój). Innymi słowy, choć typowy “popowiec” jest przebojowy i energiczny, może brakować mu artystycznej żyłki i spontaniczności obecnej u słuchaczy bardziej alternatywnych brzmień.

Rock

Rock ma wiele odmian – od klasycznego rocka lat 70., przez rock alternatywny, po punk rock – ale generalnie jego słuchacze łączy pewien duch buntu i intensywności. Stereotypowo rockmani kojarzeni są z buntem, energią, a nawet agresją. Jednak badania wykazały, że fani rocka wcale nie są “wiecznie wściekli”. Wręcz przeciwnie – osoby słuchające dużo rocka (w tym mocniejszych odmian jak hard rock) okazały się z reguły kreatywne, wrażliwe i introwertyczne. Bywają spokojniejsze na co dzień, niż sugerowałaby ich muzyka, i często są pogrążone w swoich myślach. Część badań wskazuje też, że przeciętny fan rocka/metal ma nieco niższą samoocenę – możliwe, że muzyka pełna emocji pomaga mu wyrazić to, czego nie mówi wprost. Nie zmienia to faktu, że rockowcy cenią autentyczność i głębię przekazu w muzyce, co współgra z ich otwartością na nowe doświadczenia i nieszablonowe myślenie.

Heavy metal

Miłośnicy heavy metalu często budzą kontrowersje ze względu na ostre brzmienie i mroczny wizerunek swojej muzyki. A jednak ich profil psychologiczny bywa zaskakująco podobny do… fanów muzyki klasycznej! Zarówno metalowcy, jak i wielbiciele symfonii Beethovena okazali się na ogół bardzo kreatywni, introwertyczni i zrelaksowani wewnętrznie. Profesor Adrian North przebadał 36 tysięcy fanów muzyki na świecie i był zdumiony – poza różnicą wieku (metal częściej wybiera młodzież, klasykę osoby starsze), obie grupy wykazywały niemal identyczne cechy osobowości. Metalowcy, podobnie jak klasycy, są zwykle mało ekspansywni towarzysko (nie należą do najbardziej “rozgadanych” czy przebojowych), za to bardzo pewni swoich upodobań i wyluzowani w byciu sobą. Wbrew stereotypom fani ciężkich brzmień nie są więc wiecznie sfrustrowani – przeciwnie, często odnajdują w muzyce metalowej ukojenie i sposób ekspresji swojej kreatywności. Nie bez powodu często dzielą ten gatunek na dziesiątki podgatunków i z zapałem dyskutują o technicznych aspektach ulubionych utworów. To pasjonaci, dla których muzyka jest ważną częścią tożsamości.

Hip-hop / Rap

Hip-hop bywa kojarzony z pewnością siebie, energią i – niestety – czasem ze stereotypową agresją. Jednak nauka obala krzywdzące stereotypy: badania nie potwierdziły, jakoby fani rapu byli bardziej agresywni czy skłonni do przemocy. Za to faktycznie wyróżniają się oni wysoką samooceną i towarzyskością. Typowy fan rapu ma duże poczucie własnej wartości i jest otwarty, ekspresyjny w kontaktach z innymi. Często lubi dynamiczny tryb życia i dobrą zabawę – hip-hop to przecież muzyka imprez, rytmu i słów płynących prosto z serca ulicy. Osoby gustujące w rapie bywają też bardziej ekstrawertyczne od przeciętnej. Krótko mówiąc, jeżeli ktoś najlepiej czuje się przy bitach i rymach, można przypuszczać, że jest pewny siebie, komunikatywny i energiczny.

Jazz i blues

Jazz od zawsze uchodził za muzykę ludzi o wyszukanym guście. Badania zdają się to potwierdzać – fani jazzu (a także bluesa) są na ogół kreatywni, inteligentni, a przy tym towarzyscy. Mają zwykle wysoką samoocenę i swobodę bycia sobą, potrafią docenić złożoność i głębię emocjonalną muzyki. Jednocześnie są “wyluzowani” – jazz często uspokaja i wprawia w dobry nastrój, co współgra z naturą jego słuchaczy. W jednym z badań to właśnie miłośników jazzu (oraz soul) określono jako posiadających “najlepszy” zestaw cech – wysokie poczucie własnej wartości, twórcze podejście i otwartość na innych. Podobnie fani bluesa opisywani są jako osoby ciepłe, łagodne w obyciu, twórcze i pewne siebie. Zarówno jazz, jak i blues, wymagają pewnej wrażliwości na piękno dźwięków i emocji, nic więc dziwnego, że ich słuchacze często cechują się empatią i bogatą wyobraźnią.

Muzyka klasyczna

Wielbiciele muzyki poważnej (klasycznej) często postrzegani są jako kulturalni introwertycy – i rzeczywiście, badania pokazują, że są oni zwykle spokojniejsi, bardziej zamknięci w sobie niż np. fani popu. Jednak w parze z introwersją idzie u nich wysoka pewność siebie i twórczy umysł. Słuchacze klasyki uchodzą za osoby o wysokiej samoocenie i dużej kreatywności. Potrafią czerpać przyjemność z rzeczy złożonych – doceniają intelektualne i emocjonalne bogactwo symfonii czy oper. Co ciekawe, istnieją przesłanki, że miłośnicy muzyki klasycznej (a także innych gatunków instrumentalnych) osiągają nieco wyższe wyniki w testach inteligencji. W pewnym badaniu nastolatków stwierdzono, że osoby o wyższym IQ znacznie częściej preferowały muzykę instrumentalną, taką jak klasyka, jazz czy ambient, od muzyki z wokalem. Oczywiście nie znaczy to, że słuchanie Mozarta automatycznie czyni geniuszem – raczej to osoby o analitycznym, dociekliwym umyśle przyciąga bardziej skomplikowana, pozbawiona prostych słów muzyka. W sumie profil miłośnika klasyki rysuje się nam jako ktoś spokojny, introspektywny, inteligentny i kreatywny.

Elektronika / muzyka taneczna

Muzyka elektroniczna (w tym dance, house, techno i inne odmiany) kojarzy się z klubową energią i żywiołowością. Fani gatunków elektronicznych to w dużej mierze osoby towarzyskie i pewne siebie. Badania przypisują słuchaczom muzyki tanecznej wysoką ekstrawersję – są otwarci, dominujący (asertywni) i lubią dobrą zabawę. Często przejawiają też ponadprzeciętną otwartość na doświadczenia, ceniąc nowe brzmienia i eksperymenty dźwiękowe. Ciekawostką jest jednak to, że fani muzyki dance/techno wypadają niżej pod względem „łagodności” – badani opisują ich jako mniej uprzejmych czy współczujących niż np. fanów spokojnego popu. Być może wynika to z bardziej hedonistycznego, imprezowego stylu życia związanego z tą sceną. Niemniej przeciętny miłośnik elektroniki to dusza towarzystwa, człowiek energiczny, który ceni sobie intensywne doznania i rytm.

Disco polo

Gatunek ten rzadko pojawia się w międzynarodowych badaniach psychologicznych, jednak istnieją lokalne analizy i obserwacje, które pozwalają scharakteryzować jego fanów. Osoby preferujące disco polo to zazwyczaj ekstrawertycy, towarzyscy, bezpośredni i optymistycznie nastawieni do życia. Cenią prostotę, melodyjność i pozytywną energię utworów, a muzyka pełni dla nich głównie funkcję rozrywkową i integracyjną – nie służy do analizowania, lecz do wspólnej zabawy i relaksu. Fani disco polo wykazują też często większe przywiązanie do tradycyjnych wartości i są mniej skłonni do eksperymentowania muzycznego, co może wiązać się z niższym poziomem otwartości na doświadczenia w rozumieniu psychologii osobowości (tzw. model Wielkiej Piątki). Mimo tego, są to osoby pogodne, serdeczne i lojalne, które nie potrzebują wyszukanej formy, by czerpać radość z życia i relacji z innymi.

Country

Muzyka country, z jej prostymi melodiami i opowieściami o życiu, przyciąga osoby o raczej tradycyjnym usposobieniu. Fani country okazują się pracowici, przyjaźni i dość konwencjonalni. Często podzielają konserwatywne wartości i przywiązanie do tradycji. Mimo że piosenki country pełne są smutków (np. o złamanym sercu), ich słuchacze są na ogół emocjonalnie stabilni – nie popadają łatwo w negatywne nastroje. Co interesujące, badania wskazują, że wielbiciele country wykazują niższą niż przeciętna otwartość na nowe doświadczenia. Innymi słowy, są to osoby ceniące to, co znane i sprawdzone, bardziej pragmatyczne niż żądne eksperymentów. Lubią muzykę pogodną, prostą i opowiadającą życiowe historie – co współgra z ich pogodnym, prostolinijnym usposobieniem.

Reggae

Reggae to gatunek kojarzony z luzem, pokojowym nastawieniem i pozytywnymi wibracjami – i dokładnie takie cechy mają jego fani. Według badań słuchacze reggae wyróżniają się wysoką samooceną, kreatywnością, towarzyskością oraz łagodnym, zrelaksowanym podejściem do życia. Cechuje ich niespieszne tempo, optymizm i “laid-back” styl bycia – są na luzie i rzadko się spieszą. Co ciekawe, w jednym z dużych badań stwierdzono też, że fani reggae – choć pełni pozytywnych cech – notowali niższe wyniki jeśli chodzi o pracowitość (sumienność). Innymi słowy, nie należą do najbardziej zdyscyplinowanych czy ambitnych osób. Być może kierują się filozofią “easy-going”, ceniąc relaks i przyjemność nad pogonią za osiągnięciami. Tak czy inaczej, typowy słuchacz reggae to człowiek pogodny, twórczy i towarzyski, który stawia na harmonię i swobodę.

Indie i alternatywa

Indie rock / alternative przyciąga indywidualistów i nonkonformistów. Badania opisują fanów indie jako osoby introwertyczne, intelektualne i kreatywne, ale zarazem mniej stabilne emocjonalnie. Tacy ludzie bywają krytyczni wobec siebie – w testach wychodzi u nich niższa samoocena i częściej odczuwany niepokój. Ponadto fani alternatywy nie przepadają za narzuconą dyscypliną: mają skłonność do bycia trochę mniej sumiennymi i „ułożonymi” (w badaniach opisywano ich jako mniej pracowitych i mniej „delikatnych” w obyciu). Innymi słowy, to typ artysty lub myśliciela, który żyje we własnym świecie pomysłów, bywa kapryśny, ale też oryginalny. Muzyka alternatywna często wyraża emocje takie jak niepokój, bunt czy melancholia – nic dziwnego, że rezonuje z wrażliwymi introwertykami szukającymi autentyczności. Co ważne, cechy te nie są wadą – to często właśnie wśród „indywidualistów” rodzą się nowe, odważne idee i trendy w muzyce i sztuce.

Osobowość, empatia i inteligencja a muzyczne gusta

Powyższy przegląd pokazuje, że istnieją pewne wzorce: np. ekstrawertycy chętniej słuchają pogodnej, energicznej muzyki pop, dance czy hip-hop, zaś introwertycy częściej wybierają gatunki spokojniejsze lub bardziej złożone (jak klasyka, metal czy indie). Potwierdzono to również w badaniach: w globalnym studium z 2022 roku stwierdzono, że osoby o wysokiej ekstrawersji przejawiają silniejsze upodobanie do „żywiołowej muzyki współczesnej” (np. hitów pop), natomiast ludzie bardzo otwarci na doświadczenia wolą „wysublimowane, złożone” style (jak jazz, klasyka). Z kolei otwartość na doświadczenia wiąże się z eklektycznym gustem – otwarte osoby częściej czerpią przyjemność z różnych gatunków, zwłaszcza tych wymagających i ambitnych artystycznie. A co z empatią? Tutaj ciekawy wgląd dały badania przeprowadzone w Cambridge nad tzw. stylami poznawczymi. Wykazały one, że ludzie o wysokiej empatii (tzw. „typ E”) preferują muzykę łagodną, emocjonalną i pełną głębi uczuć (np. nastrojowe R&B, soul, soft rock), podczas gdy osoby myślące bardziej analitycznie i systematycznie („typ S”) gustują w muzyce intensywnej, głośnej i skomplikowanej (jak punk, heavy metal, hard rock). Empatycy częściej wybierają utwory spokojne, nawet smutne, które poruszają serce, natomiast „systematycy” wolą dźwięki o wysokim poziomie energii, szybkie tempo i techniczną złożoność. Widać tu wyraźnie, że nasza emocjonalność wpływa na to, jaką muzykę odczuwamy jako przyjemną – jedni szukają w muzyce przede wszystkim emocji, inni stymulacji intelektu lub adrenaliny.

A jak ma się inteligencja do preferencji muzycznych? Wspomnieliśmy już, że osoby o wyższym ilorazie inteligencji częściej niż inne wybierają muzykę instrumentalną i złożoną (klasyka, jazz, ambient). Dodatkowo, w klasycznych badaniach Rentfrowa i Goslinga wykazano związek między zdolnościami werbalnymi (IQ słownym) a upodobaniem do muzyki z kategorii „refleksyjnej i złożonej” – czyli właśnie jazzowej, klasycznej czy folkowej. Możliwe, że bardziej inteligentne osoby lubią wyzwania, jakie daje słuchanie ambitnej muzyki, analizowanie tekstów lub kompozycji. Z kolei inteligencja emocjonalna również może odgrywać rolę – np. w jednym z badań wykazano, że nastolatkowie o wyższej inteligencji emocjonalnej częściej słuchają muzyki pop i R&B, która pozwala im regulować nastrój i nawiązywać relacje społeczne.

Oczywiście, trzeba pamiętać, że mówimy tu o uogólnieniach. Każdy człowiek jest inny i nasz gust muzyczny zależy od wielu czynników – od środowiska, przez wspomnienia, po aktualny nastrój. Mimo to, nauka dostarcza przekonujących dowodów, że istnieje pewna zależność między tym, czego słuchamy, a tym, jacy jesteśmy. Ba, podobno wystarczy poznać kilkanaście ulubionych piosenek danej osoby, by całkiem trafnie ocenić jej cechy takie jak ekstrawersja, kreatywność czy otwartość umysłu. Muzyka jest językiem emocji – nic dziwnego, że wybieramy z niej to, co nam w duszy gra.

Muzyka jako lustro osobowości

Choć gust muzyczny nie determinuje w pełni naszej osobowości, to jednak stanowi interesujące okno do naszego wnętrza. Następnym razem, gdy dodasz ulubioną piosenkę do playlisty, zastanów się – czy wybierasz muzykę, bo pasuje do Twojego charakteru, czy może kształtuje ona Ciebie?

Ulubiony gatunek muzyczny może zdradzać wiele o naszej osobowości, emocjonalności, a nawet poziomie inteligencji. Badania psychologiczne pokazują, że preferencje muzyczne często korelują z takimi cechami jak ekstrawersja, kreatywność, empatia czy otwartość na doświadczenia. Choć nie istnieje jedna sztywna reguła, nasze muzyczne wybory bywają lustrzanym odbiciem tego, kim jesteśmy i jak postrzegamy świat. Warto więc spojrzeć na swoją playlistę nie tylko jako zbiór dźwięków, ale jako osobistą opowieść o nas samych.